Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης δίνοντας τον ορισμό τής ψυχής λέει ότι είναι ουσία κτιστή, ζώσα, νοερά, μεταδίδουσα στο οργανικό και αισθητικό σώμα ζωτική δύναμη και αντιληπτική τών αισθητών, έως ότου βέβαια παραμένει το σώμα στην ζωή. Η ψυχή εισάγει ζωτική δύναμη στον σωματικό οργανισμό για την ενέργεια τών αισθήσεων. (Γρηγ. Νύσσης έργα, 1 ΕΠΕ, σελ. 228, 250) Αυτό σημαίνει ότι το σώμα κινείται από τη δύναμη και την ενέργεια τής ψυχής. Έτσι, η ψυχή είναι κτιστή, γεννητή, δημιουργημένη από τον Θεό, είναι νοερά και ζώσα ουσία, που μεταδίδει την ζωή στο σώμα, έως ότου διατηρείται η ενότητα ψυχής και σώματος, με την βοήθεια και ενέργεια τού Θεού.
Έναν ολοκληρωμένο ορισμό για την ψυχή μας δίνει ο όσιος Νικήτας Στηθάτος. Γράφει:
Ουσία δε ψυχής εστίν, ως και άλλοις πεφιλοσόφηται κάλλιστα, απλή, ασώματος, ζώσα, αθάνατος, αόρατος, σωματικοίς οφθαλμοίς μηδαμώς θεωρουμένη, λογική τε και νοερά, ασχημάτιστος, οργανικώ κεχρημένη σώματι και παρεκτική τούτω ζωής κινήσεως, αυξήσεως, αισθήσεως και γεννήσεως, νουν έχουσα μέρος αυτής το καθαρώτατον, πατέρα και προβολέα τού λόγου, αυτεξούσιος φύσει, θελητική τε και ενεργητική και τρεπτή ήτοι εθελότρεπτος, ότι και κτιστή". (Νικήτα Στηθάτου: Μυστικά συγγράμματα, εκδ. Παν. Χρήστου, Θεσσαλονίκη 1957, σελ. 98).
«Η ψυχή κατά τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή εἶναι: ἀσώματη καί ζωοποιός οὐσία, νοερή, πολιτευόμενη στo σῶμα, παραιτία ζωῆς, οὐσία ἀσχημάτιστη πού προηγεῖται ἀπό κάθε κίνηση, εἶναι ἄγνωστη καί γνωστή, ἄφθαρτη καί ἀθάνατη, διότι εἶναι ἁπλή, ἀσύνθετη, ἀδιάλυτη, λογική. Ἀξίωμά της δέν εἶναι τίποτε ἄλλο, παρά τό πράττει τά πάντα μέ λογική καί ὡς πρός αὐτό ἀποδείχθηκε ὅτι διαφέρει ἀπό τίς αἰσθήσεις. (Περί ψυχῆς PG 91, 356 A 361 B. Ψυχής όρος. (Ἐξομολόγησι καί ψυχοθεραπεία π.Κ.Στρατηγοπούλου)
Έχω βρει κάποιους ορισμούς της ψυχής σε κείμενα των πατέρων. Απλώς να παραθέσω δύο από τους πατέρες που προσεγγίζουν την έννοια της ψυχής και δίνουν ορισμό της ψυχής. Υπάρχει ένας απλός ορισμός, αλλά πολύ ουσιαστικός, που δίνεται πρώτα-πρώτα από τον Άγιο Γρηγόριο το Θεολόγο. Μάλιστα αυτός ο ορισμός είναι γραμμένος σ’ ένα από τα κείμενά του, τα «Δογματικά Έπη» («Έπη», δηλαδή τραγούδια), που είναι γραμμένα στο πρωτότυπο σε αρχαία Ελληνική γλώσσα και μάλιστα σε ρυθμό αρχαίων και ιαμβικών στίχων, πάρα πολύδύσκολα γραμμένα, αλλά εγώ θα διαβάσω μετάφραση.
Είναι κορυφαία ποιήματα δογματικά. Λέει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος στα «Δογματικά Έπη», περί ψυχής: «Η ψυχή είναι πνοή του Θεού και δέχθηκε σύντροφό της ό,τι έδωσε ο Θεός να τη συντροφεύει», το σώμα δηλαδή. Αυτή είναι η προσέγγιση του Γρηγορίου του Θεολόγου, απλή. «Πνοή έδωσε ο Θεός»
Έναν πιο προχωρημένο ορισμό, πολύ προχωρημένο ορισμό, μετά από μερικούς αιώνες απ΄ το Γρηγόριο το Θεολόγο δίνει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, σε εκείνο το περίφημο βιβλίο του -εύχομαι όλοι οι Χριστιανοί να το διαβάσουν- που λέγεται «Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου πίστεως», όπου ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός βάζει κάτω και αναλύει, απλά και γλαφυρά, τα δόγματα της πίστεώς μας. Γι΄ αυτό λέγεται «Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου πίστεως, κεφ 26». Να διαβάσω το κείμενο που γράφει εδώ ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός˙ορισμός της ψυχής: «ψυχή, λοιπόν, είναι ουσία ζώσα, απλή, ασώματη, αόρατη κατά τη φύση της στα σωματικά μας τα μάτια, λογική και νοερή, ασχημάτιστη.
Ενώ χρησιμοποιεί ως όργανο το σώμα και παρέχει σ’ αυτό ζωή και αύξηση και αίσθηση και γέννηση, χωρίς να έχει αλλού νου στην περιοχή της, αλλά είναι η ίδια καθαρή, αυτεξούσια, θελητική, ενεργητική, τρεπτή, δηλαδή εθελότρεπτη˙ είναι και κτιστή, αφού όλα αυτά τα έχει πάρει κατά φύσιν από το Δημιουργό της, απ΄ όπου πήρε το είναι κατά φύσιν». Κι έτσι είναι. Πολύ βαθύς ορισμός, πραγματικά θα χρειαζόταν μια ώρα για ανάλυση του ορισμού. Προσέξτε τη λέξη «ουσία». Είναι καίρια για την ανάλυσή μας η λέξη «ουσία» που είναι «απλή». Να θυμηθούμε πάλι το Γρηγόριο το Θεολόγο που λέει πως ο Θεός είναι «απλός», δηλαδή δεν έχει διχασμούς μέσα Του. Και εφόσον η ψυχή είναι κτίσμα του, αλλά είναι εικόνα του Θεού, είναι κι αυτή απλή. Δηλαδή δεν είναι φτιαγμένη να έχει διχασμούς. Και φυσικά είναι αόρατη, λογική και νοερή.
Κρατήστε λοιπόν ότι είναι ουσία ζώσα, απλή κι όλα τα άλλα που είπα και φυσικά είναι κτιστή, έχει φτιαχτεί από κάποιον.
(Εξομολόγηση και Ψυχοθεραπεία. Απομαγνητοφωνημένη ομιλία του πρωτοπρεσβύτερου Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου, στην Αγία Παρασκευή του ομωνύμου προαστίου Αθηνών, στις 18-3-2003)
Ἡ ἴδια ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὑλική καί ὄχι καθαρά πνευματική, ἐάν ὡς πνευματικό ἐννοοῦμε τόν ἴδιο τόν Θεό. Ἑπομένως, στήν ὀρθόδοξη παράδοση δέν ἐξαρτᾶται ἡ ἀθανασία τῆς ψυχῆς ἀπό τό ὅτι ἡ ψυχή εἶναι ἄϋλη, ἀσύνθετη, ἀδιαίρετη κ.ο.κ., ἀλλά βασίζεται ὄχι στήν φύση, ἀλλά στήν θέληση τοῦ Θεοῦ. (Μητρ. Ἱεροθέου Βλάχου, Ἐμπειρική Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας κατά τίς προφορικές παραδόσεις τοῦ π. Ιωάννου Ρωμανίδη, τόμ.Α΄, Β΄. Λιβαδειά, 20)
Ἐπιμέλεια: Κων/νου Δεσπότη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου