Αλώθηκε από τους Οθωμανούς το 1430 και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σφαγιάστηκε από τους κατακτητές, σε σημείο που να είναι πλέον έρημη πόλη. Με απόφαση του Σουλτάνου Μουράτ, μεταφέρθηκαν από άλλα σημεία της επικράτειας κυρίως Μουσουλμάνοι, αλλά δόθηκαν και προνόμια στου διασωθέντες Ρωμιούς, ενώ τους αποδόθηκε και η περιουσία τους. Κατα τον 17ο αιώνα δέχθηκε ένα τεράστιο κύμα Εβραίων προσφύγων από την Ισπανία, μετά το διωγμό του Βασιλιά Φερδινάρδου, και έφτασαν στην Θεσσαλονίκη μαζικά περίπου 30.000 Εβραίοι που κατοίκησαν στο ιστορικό κέντρο της πόλης, από την Εγνατία μέχρι την παραλία. Σιγά σιγά ξαναέγινε κέντρο εμπορίου και στις αρχές του αιώνα μας αριθμούσε περίπου 65.000 Εβραίους, 45.000 Μουσουλμάνους, 30.000 Ορθόδοξους και 6.500 Βούλγαρους. Πολυπολιτισμική κοινωνία.
Τον Οκτώβριου του 1912, μόλις μερικές εβδομάδες μετά την κήρυξη του Α' Βαλκανικού πολέμου με συμμάχους της Ελλάδας την Σερβία και την Βουλγαρία, εναντίον της καταρρέουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο Ελληνικός στρατός εφορμώντας από τη Λάρισα Βόρεια, απελευθέρωσε την Ελασσόνα, την Κατερίνη, την Βέροια. Αρχηγός του Ελληνικού στρατού ο διάδοχος Κωνσταντίνος και Πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, γνωρίζοντας ότι οι Βούλγαροι ήδη κατέλαβαν την Καβάλα και τις Σέρρες, θέλησε να προχωρήσει ο στρατός προς ανατολάς, προκειμένου να προλάβει την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ενώ η βασιλική οικογένεια επιθυμούσε να προχωρήσει ο στρατός βόρεια, προς απελευθέρωση του Μοναστηριού για να προλάβει τους Σέρβους που κατέβαιναν νότια.
Ο Βενιζέλος, με την διπλή ιδιότητα του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Εθνικής Αμύνης, ήρθε σε ρήξη με το παλάτι και επέμεινε στην άποψή του, στέλνοντας τηλεγράφημα στον αρχηγό του Στρατού Κωνσταντίνο να στραφεί ανατολικά προς Θεσσαλονίκη χωρίς να χάνει χρόνο.
Πραγματικά, ο Ελληνικός Στρατός, μετά την απελευθέρωση της Βέροιας, στις 20 Οκτωβρίου πολιορκεί την πόλη των Γιαννιτσών και ύστερα από σφοδρότατη μάχη εναντίον 25.000 Οθωμανών που υποστηρίζονταν και από πυροβολικό, κατορθώνει και διασπά το Τουρκικό μέτωπο και εισέρχεται στα Γιαννιτσά.
Οι Τούρκοι, με κίνδυνο την ολική αιχμαλωσία, παίρνουν εντολή να οπισθοχωρήσουν προς τον τελευταίο θύλακα αντίστασής τους, τη Θεσσαλονίκη. Στο διάβα τους, προκειμένου να καθυστερήσουν τον προελαύνοντα Ελληνικό στρατό, καταστρέφουν τις γέφυρες του Λουδία, του Αξιού και του Γαλλικού.
Ο καιρός βροχερός, οι στρατοί εξουθενωμένοι από τις διαρκείς μάχες και τα ποτάμια φουσκωμένα από τα νερά. Η διάβαση του Λουδία εύκολη μετά από ενέργειες του Ελληνικού μηχανικού. Αγγελιοφόροι αναφέρουν ότι η ΙΙ Βουλγαρική μεραρχία βρίσκεται στην πεδιάδα του Λαγκαδά.
Ο Αξιός τεράστιος και αδιάβατος. Τη νύχτα της 23ης προς 24η Οκτωβρίου οι Ελληνικές εμπροσθοφυλακές απελπίζονται καθ΄όσον η κατασκευή γέφυρας απαιτεί τουλάχιστον τρείς μέρες και υλικά δεν υπάρχουν.
Η Θεσσαλονίκη κινδυνεύει να χαθεί διαπαντός. Σε μιά κίνηση απόγνωσης, στρατιώτες απευθύνονται στα γύρω χωριά, τα Μάλγαρα, τα Κύμινα, τη Χαλάστρα και τη Σίνδο.
Η ανταπόκριση των κατοίκων είναι άμεση. Έξαφνα χιλιάδες άνθρωποι προσφέρουν ότι ξύλινο υπάρχει στο σπίτι τους και στο βιός τους, τις βάρκες τους, τα ξύλινα βαρέλια, τις πόρτες από τα σπίτια τους, ακόμα και τις κάσες. Δουλεύουν ασταμάτητα χιλιάδες κόσμου και στρατιωτών, άυπνοι και το πρωί της 24ης Οκτωβρίου η γέφυρα είναι έτοιμη.
Περνάνε πρώτα αποσπάσματα της Ελληνικής χωροφυλακής, η προελαύνουσα VII Μεραρχία που θεωρητικά μόνο ήταν πιό ξεκούραστη μιάς και οι άντρες της είχαν μόνο τέσσερις μέρες να κοιμηθούν ενώ των Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και ΙV είχαν ακόμα περισσότερο και ήταν μισοδιαλυμένες από την μάχη στα Γιαννιτσά.
Η διάβαση των ποταμών κρατάει μέχρι το πρωί της 26ης Οκτωβρίου, και από το μεσημέρι της ίδιας μέρας, οι προφυλακές της VII είναι ορατές πλέον από τους πανικόβλητους επιζήσαντες Τούρκους που βρισκόταν σε ακόμη αθλιότερη κατάσταση. Το απόγευμα της 26ης διάσπαρτες ομάδες της VII μπαίνουν στο Χαρμάνκιοϊ (Κορδελιό) και στα υψώματα του Ευόσμου.
Αντίθετα, η Ελληνική χωροφυλακή προωθείται και εισέρχεται από τη Δυτική πύλη στη Θεσσαλονίκη. Γίνονται αντιληπτοί από τους ξένους ανταποκριτές, των Times και το Reuters, που είναι οι πρώτοι που αποστέλλουν τηλεγράφημα για κατάληψη της πόλης από τους Έλληνες.
Βόρεια, η Βουλγαρική ΙΙ Μεραρχία βρίσκεται 4,5 χιλ. μακριά από το κέντρο της πόλης και στρατοπεδεύει τη νύχτα στην περιοχή του σημερινού Τιτάν.
Εν τω μεταξύ ο διοικητής της Θεσσαλονίκης, Ταξίμ Πασάς, διαπραγματεύεται την παράδοση της πόλης στους Έλληνες, λέγοντας "από τους Έλληνες την πήραμε, στους Έλληνες θα την παραδόσουμε". Διαπραγματεύεται τους όρους παράδοσης και τελικά την νύχτα της 26ης προς 27η Οκτωβρίου υπογράφεται το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης. Την επομένη, ο Ελληνικός στρατός εισέρχεται πανηγυρικά στην πόλη, ενώ από το πρωί αρχίζουν να δημιουργούνται προβλήματα με τις διεκδικήσεις των Βουλγάρων που επιθυμούν την "συμπαράδοση" και θέλουν να εισέλθουν και ο δικός τους στρατός στην πόλη.
Η VII μεραρχία διατάσσεται να παραταχθεί Βορείως της Θεσσαλονίκης, μεταξύ της πόλης και του Βουλγαρικού στρατού, προς αποτροπή εισόδου των Βουλγάρων, πράγμα που γίνεται.
Ο Βουλγαρικός στρατός στρατοπεδεύει στην Βόρεια είσοδο της πόλης στο σημερινό στρατόπεδο Παύλου Μελά, αλλά δεν τους επιτρέπεται να εισέλθουν ένοπλοι στην πόλη.
Οι Βούλγαροι ανεφοδιάζονται και στρέφονται προς τα πίσω. Εν τω μεταξύ όλος ο Ελληνικός Στρατός έχει πλέον εισέλθει στη Θεσσαλονίκη, και έχει εγκατασταθεί φρουρά στο Καράμπουρνου (Καλαμαριά). Τελείται πανηγυρική δοξολογία στον ιερό ναό του Αγίου Μηνά. Είναι συγκλονιστικές οι μαρτυρίες ανθρώπων από την υποδοχή του στρατού. Η πόλη ανοίγει τις πύλες της στους απελευθερωτές, φτιάχνουν πίττες και γλυκά, φιλεύουν και φιλοξενούν τους κουρασμένους φαντάρους στα σπίτια τους.
Στην Ελλάδα, ελλείψει των σημερινών τηλεπικοινωνιών καταφθάνει το νέο μετά από δύο μέρες, από έναν τηλεγραφιτή στη Λάρισα. "26η Οκτωβρίου, ο Ελληνικός στρατός ηλευθέρωσε την Θεσσαλονίκη". Λίγες ώρες αργότερα καταφθάνει στην Ελληνική κυβέρνηση η επιβεβαίωση της είδησης. Συγχαρητήριο τηλεγράφημα από την Αυστρία για την ελευθέρωση της Θεσσαλονίκης". 28η Οκτωβρίου, η απελευθέρωση της πόλης πρωτοσέλιδο στις Ελληνικές εφημερίδες. Ο λαός πανηγυρίζει.
Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης είναι η αρχή του οράματος της μεγάλης Ελλάδας, όραμα που κατέληξε στην μεγαλύτερη τραγωδία του Ελληνισμού μετά την Άλωση της Πόλης στην Μικρασιατική καταστροφή.
Λίγα χρόνια μετά, η Θεσσαλονίκη θα ανοίξει την αγκαλιά της για να δεχτεί τα ξεσπιτωμένα παιδιά του Πόντου και της Μικρασίας.
Θα γεμίσει με προσφυγιά, προσφυγιά που δεν την έδιωξε όποια πόλη τους θεωρούσε ''Τούρκους''. Η περιοχή γεμίζει από προσφυγικά ονόματα, Κορδελιό (προάστιο της Σμύρνης), Μενεμένη (προάστιο της Σμύρνης), Κουκλουτζάς (συνοικία της Σμύρνης), Επτάλοφος (η Πόλη).
Η Θεσσαλονίκη θα αγκαλιάσει σα στοργική μάνα τα νέα παιδιά της, το μεγαλύτερο μέρος από το 1.065.000 πρόσφυγες που δεν κουβαλάνε τίποτα πάνω τους, οι περισσότεροι μόνο με τα δισάκια τους, ρακένδυτοι, αλλά που κουβαλάνε μαζί τους μιά τεράστια αγάπη για την Ελλάδα και ακόμα μεγαλύτερη για την Ορθοδοξία.
Τους δέχτηκε στοργικά η Θεσσαλονίκη, αλλά και αυτοί της το ανταπέδωσαν. Με την αγάπη τους και την πίστη τους, ξαναζωντάνεψε το Βυζάντιο στη Θεσσαλονίκη και είναι ακόμα ζωντανό μέχρι σήμερα.
Οι εκκλησίες της είναι μόνιμα ασφυκτικά γεμάτες, μέχρι σήμερα σπανίως υπάρχει νύχτα που να μην τελείται τουλάχιστον μιά αγρυπνία στη Θεσσαλονίκη.
Η αγιοτόκος Θεσσαλονίκη ξαναβρίσκει την αίγλη της, η πόλις του Αγ.Δημητρίου, του Αγ.Νέστωρα, του Οσίου Συμεών, του Οσίου Δαβίδ, της Αγ.Θεοδώρας, του Αγ.Φιλόθεου Κόκκινου, του Αγ.Γρηγορίου του Παλαμά, των δεκάδων μαρτύρων και νεομαρτύρων, εβδομηνταεννέα στο σύνολο Αγίων της πίστης μας, μας έχει κάνει την τιμή να μας φιλοξενεί, να μας τρέφει και να μας ανατρέφει μας έχει αφήσει ανεξίτηλα τα στίγματά της, μας έχει μπολιάσει το δικό της πνεύμα δεκτικότητας και αγάπης.
Εμείς (αναφέρει ο εκ Θεσσαλονίκης συγγραφεύς) της είμαστε υπόχρεοι για όσα έχει κάνει για μάς και ελπίζουμε να φαινόμαστε αντάξιοί της.
Ο Αγ. Δημήτριος έχει συνδέσει το όνομά του με την πόλη αυτή και τιμάται ως πολιούχος, καθ' όσον υπάρχουν μαρτυρίες από θαύματα του Αγίου, που κατα την περίοδο πολιορκίας της πόλης από αλλοφύλους πολύς κόσμος έβλεπε τον Άγιο Δημήτριο στα τείχη της πόλης. Ένεκεν αυτού δικαίως αρμόζουν τιμή και ευχαριστία στους αγίους, μεγαλομάρτυρα Δημήτριο και του αθλητού Νέστωρα και τους αξίους (φιλόπατρεις, φιλέλληνες και φιλόχριστους) ήρωες προγόνους μας.
---
Ιστορικό, πρωτόκολλο παράδοσης, μαρτυρίες. Μία άγνωστη σελίς πολέμου - Κλ. Κλεομένους υπτγου. Εφημερίδες 25,26,27,28 Οκτ 1912 από ''εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών'' σε pdf συγκεντρωτικά με δυνατότητα ανάκτησης
Λόγος πανηγυρικός για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου